Jednym z obowiązków pracodawcy w zakresie organizacji czasu pracy jest obowiązek udzielenia pracownikowi przerwy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy. Zgodnie z art. 134 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., przysługuje ona wszystkim pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin. Punktem odniesienia jest tutaj liczba godzin, która przypada do przepracowania w poszczególnych dobach pracowniczych. W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy lub w systemie równoważnego czasu pracy możliwa jest sytuacja, gdy obowiązek zapewnienia przerwy dotyczyć będzie jedynie niektórych dni pracy, gdyż w pozostałych dniach wymiar świadczenia nie będzie się kształtował na poziomie co najmniej 6 godzin. Oczywiście pracodawca może wydłużyć taką przerwę poprzez stosowne zapisy wprowadzone do regulaminu pracy lub umowy o pracę, jednakże będzie to uzależnione wyłącznie od jego dobrej woli. Wyjątkiem będzie tutaj przerwa przysługująca pracownikowi młodocianemu, która zgodnie z art. 202 § 31 k.p., powinna trwać nieprzerwanie 30 minut.

Zobacz także: Pracownik może opuścić zakład pracy podczas przerwy śniadaniowej>>

W niektórych przypadkach – np. pracy przy komputerze – zgodnie § 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973), pracownikom przysługuje dodatkowa, co najmniej 5-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Ponadto, zgodnie z art. 141 § 1 k.p., pracodawca może wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. Powyższa przerwa powinna wynikać z układu zbiorowego pracy lub regulaminu pracy albo w umowy o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Zobacz także: Czy pracodawca może rozwiązać układ zbiorowy pracy i wprowadzić regulamin wynagradzania?>>

Jednakże powyższe przepisy odnoszą się do całej doby pracowniczej (nie rozdzielają „podstawowego” czasu pracy oraz godzin nadliczbowych), a tym samym nie przewidują dodatkowych przerw na spożycie posiłku podczas pracy w godzinach nadliczbowych.
W myśl art. 232 k.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279) - dalej r.p.p.n.
Obowiązek zapewnienia posiłków profilaktycznych, zgodnie z § 3 ust. 1 r.p.p.n., jest uzależniony przede wszystkim od wysiłku fizycznego, powodującego w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej określonych wartości. W związku z powyższym, jeżeli pracodawca nie dokonał pomiarów wydatku energetycznego, to nie ma on podstaw do wydawania pracownikom posiłków profilaktycznych.
Wyjątki stanowią przypadki zatrudniania pracowników przy pracach pod ziemią oraz przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych, bowiem zapewnienie posiłków nie jest tutaj uzależnione od wydatku energetycznego, a od samego faktu wykonywania takiej pracy.
Sam fakt pracy zatrudniania pracownika w godzinach nadliczbowych nie stanowi zatem podstawy do wydawania pracownikom takich posiłków.

Zobacz także: Zlecanie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych>>

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.