Hałas ma różne źródła, różny charakter oraz zróżnicowane natężenie. W efekcie, może być czynnikiem niebezpiecznym, szkodliwym lub tylko uciążliwym. Hałas niebezpieczny to taki, którego oddziaływanie może prowadzić do uszkodzenia słuchu lub jego istotnego pogorszenia. Najczęściej hałas ma oddziaływanie szkodliwe - może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia (nie tylko, choć przede wszystkim, słuchu). Hałas uciążliwy nie stanowi wprawdzie bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia zdolności do jej wykonywania. W zależności od poziomu i czasu oddziaływania oraz indywidualnej podatności pracownika. hałas uciążliwy może stać się szkodliwym, a szkodliwy - niebezpiecznym.
Szczególnie “podstępne” są hałasy o częstotliwościach niesłyszalnych – inra- oraz ultradźwięki. Hałas infradźwiękowy charakteryzuje się częstotliwością “poddźwiękową”, mieszczącą w granicach od 2 do 20 Hz. Obecnie coraz powszechniej używa się pojęcia “hałas niskoczęstotliwościowy”, które obejmuje zakres częstotliwości od ok. 10 Hz do 250 Hz. Infradźwięki wchodzące w skład hałasu infradźwiękowego są odbierane przez organizm – nie tylko słuchem, lecz także przez receptory czucia wibracji. Progi percepcji znajdują się o ok. 20-30 dB wyżej niż progi słyszenia - zależy to głównie od poziomu ciśnienia akustycznego, tj. wielkości charakteryzującej siłę dźwięku w punkcie jego pomiaru.
Gdy poziom ciśnienia akustycznego przekracza wartość 140 dB, infradźwięki mogą powodować trwałe szkody w organizmie. Możliwe jest występowanie rezonansu struktur i narządów wewnętrznych organizmu, subiektywnie odczuwane już od 100 dB jako nieprzyjemne uczucie wewnętrznego wibrowania. Jest to obok ucisku w uszach jeden z najbardziej typowych objawów stwierdzanych przez osoby narażone na infradźwięki. Dominującymi efektami wpływu infradźwięków na organizm są stany nadmiernego zmęczenia i senności, zaburzeniami równowagi i sprawności psychomotorycznej oraz zaburzeniami funkcji fizjologicznych.
Głównym źródłem omawianego rodzaju hałasu w środowisku pracy są niskoobrotowe sprężarki, wentylatory, silniki, młyny, kotły, piece hutnicze oraz urządzenia odlewnicze, takie jak formierki i kraty wstrząsowe. Najlepszą ochroną przed infradźwiękami stanowi zwalczanie ich źródła w maszynach i urządzeniach. Gdy nie jest to możliwe, można zastosować np. tłumiki hałasu na wlotach i wylotach powietrza, antywibracyjne fundamentowanie maszyn i urządzeń, dźwiękoszczelne kabiny oraz tzw. aktywne metody redukcji hałasu polegające na pochłanianiu i kompensacji dźwięku.
Hałasem ultradźwiękowym określa się hałas o wysokich częstotliwościach słyszalnych i niskich niesłyszalnych (ultradźwiękowych), mieszczących się w przedziale 10-40 kHz. Ultradźwięki mogą wnikać do organizmu przez narząd słuchu oraz przez całą powierzchnię ciała. Badania wpływu hałasu ultradźwiękowego na słuch są utrudnione, ponieważ w warunkach przemysłowych ultradźwiękom towarzyszy zazwyczaj hałas słyszalny i trudno jest określić, czy zmiany słuchu osób badanych występują na skutek oddziaływania tylko składowych słyszalnych, czy tylko ultradźwiękowych, czy też na skutek jednoczesnego działania obu tych składników hałasu ultradźwiękowego.
Głównymi źródłami hałasu ultradźwiękowego w środowisku pracy są technologiczne urządzenia ultradźwiękowe, takie jak myjki i zgrzewarki ultradźwiękowe, a także drążarki i lutownice, w których ultradźwięki są wytwarzane celowo jako czynnik niezbędny do realizacji procesów technologicznych. Hałas ultradźwiękowy mogą również emitować maszyny wysokoobrotowe, takie jak niektóre obrabiarki do metalu i maszyny włókiennicze, a także urządzenia pneumatyczne, w których główną źródłem hałasu ultradźwiękowego jest szybki wypływ sprężonych gazów.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318) wprowadziło następujące wartości progu działania hałasu:
– dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-godzinnego dobowego wymiaru pracy lub poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do tygodnia pracy – 80 dB;
– dla szczytowego poziomu dźwięku C – 135 dB.
Innym rodzajem hałasu jest hałas impulsowy, występujący zwykle na tle hałasu ciągłego, który jest szczególnie niebezpiecznym źródłem uszkodzeń słuchu pracowników. Duża rozpiętość częstotliwości i natężenia hałasu oraz narażenie na hałas impulsowy, utrudniają właściwy dobór ochron słuchu. Problem ten nie został dotychczas w pełni rozwiązany, a ośrodki badawcze kontynuują prace nad tym zagadnieniem.
Pracodawca ma chronić pracowników przed nadmiernym hałasem
Pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed nadmiernym hałasem. Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiązek ustalić przyczyny takiego stanu rzeczy oraz opracować i wdrożyć działania, które najskuteczniej zmniejszą narażenie pracowników na hałas. Jeżeli nie doprowadzi to do ograniczenia hałasu poniżej dopuszczalnego poziomu, pracodawca powinien zaopatrzyć pracowników w indywidualne ochrony słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i cech indywidualnych pracowników oraz nauczyć podwładnych właściwego używania ochron, a następnie wymagać ich stosowania. Inną formą ochrony jest ograniczenie czasu ekspozycji na hałas przez stosowanie przerw w pracy, wliczanych do czasu pracy.