Nadzór budowlany realizuje cele wynikające z ustawy pr. bud. poprzez kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego; kontrola działania organów administracji architektoniczno-budowlanej; badanie przyczyn powstawania katastrof budowlanych i współdziałanie z organami kontroli państwowej. Do obowiązków organów nadzoru budowlanego należy też prowadzenie właściwych rejestrów decyzji, postanowień i zgłoszeń w postępowaniach dotyczących robót budowlanych, rozpoczynanych i oddanych do użytkowania obiektów budowlanych, czy zawiadomień o przeprowadzonych kontrolach. Szczegółowy zakres kompetencji dotyczących poszczególnych sfer działalności nadzoru budowlanego wymienionych powyżej określa ustawa pr. bud. Z kolei kontrola przestrzegania przepisów prawa budowlanego, rozumiana jako zgodności wykonywania robót budowlanych z przepisami prawa budowlanego, projektem budowlanym i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę, sprawdzanie posiadania przez osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie właściwych uprawnień do pełnienia tych funkcji, czy sprawdzanie dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych, stanowi samo przez się realizację zachowania zasad bezpieczeństwa podczas prowadzonych robót budowlanych.