Przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 954) uzależniają dopuszczenie poszkodowanego w wypadku przy pracy do oceny jego uszczerbku na zdrowiu przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od dostarczenia aktualnego zaświadczenia o stanie zdrowia, z którego wynika, że poszkodowany zakończył leczenie i ewentualną rehabilitację. Zaświadczenie to powinno zostać wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się poszkodowany na formularzu ZUS N-9.
Czy lekarz ma prawo domagać się od poszkodowanego opłaty za wystawienie dokumentu ZUS N-9?
Stosownie do art. 16 ust. 4 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z., koszty badania, wydania orzeczenia lub zaświadczenia, związanego z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych, ustalaniem uprawnień w ramach ubezpieczeń społecznych są finansowane przez podmiot, na którego zlecenie zostaje przeprowadzone badanie, wydane orzeczenie lub zaświadczenie. Sposób i tryb finansowania powyższych kosztów określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu finansowania kosztów badań, wydawania orzeczeń lub zaświadczeń związanych z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych, orzekaniem o niepełnosprawności, ustalaniem uprawnień w ramach ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 281, poz. 2790).
W świetle powołanych przepisów, przez podmiot zlecający należy rozumieć podmiot zinstytucjonalizowany (np. ZUS). Jednocześnie art. 16 ust. 1 u.ś.o.z. stanowi, że świadczeniobiorcy na podstawie ustawy nie przysługują m.in. orzeczenia i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie świadczeniobiorcy, jeżeli nie są one związane z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, a także jeżeli nie są wydawane dla celów pomocy społecznej, orzecznictwa o niepełnosprawności lub uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego.
Zdarza się, że powołane przepisy budzą wątpliwości lekarzy, do których zwracają się pracownicy poszkodowani w wypadkach przy pracy o wystawienie zaświadczenia o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego (druk N-9). W efekcie tych wątpliwości, lekarze lub podmioty lecznicze, próbują obciążać kosztami wystawienia zaświadczenia (żądając niekiedy nawet kilkadziesiąt złotych) osoby ubezpieczone, od których przepisy wymagają dołączenia do wniosku o wypłatę jednorazowego odszkodowania – zaświadczenia o stanie zdrowia wydanego przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się poszkodowany, na rzecz którego ma być wydane orzeczenie o uszczerbku na zdrowiu.
O ile w przypadku prywatnych placówek medycznych nieposiadających kontraktów z Narodowym Funduszem Zdrowia (świadczących wyłącznie pełnopłatne usługi) dopuszczalnym jest pobieranie opłat za wydanie omawianego zaświadczenia zgodnie z cennikiem, o tyle w przypadku placówek działających w systemie ochrony zdrowia, koszty wydania takiego zaświadczenia na wniosek osoby ubezpieczonej, powinny być pokrywane z ubezpieczenia zdrowotnego, jako zaświadczenia lekarskie związane z niezdolnością do pracy.
Mając na uwadze powyższe, w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do obciążania osób ubezpieczonych kosztami wystawienia zaświadczenia o stanie zdrowia, wydawanego przez lekarza, pod którego opieką znajduje się osoba, na rzecz której ma być wydane orzeczenie o uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. W przypadku żądania takiej opłaty poszkodowany, będący pacjentem placówki medycznej, może złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta.
Na koniec warto przypomnieć, że zaświadczenie o stanie zdrowia ważne jest miesiąc od daty jego wystawienia. Jeżeli w terminie jego ważności nie zostanie ono złożone we właściwej jednostce ZUS wraz z pozostałą dokumentacją, poszkodowany zostanie wezwany do dostarczenia aktualnego zaświadczenia, a wszczęta procedura zostanie zawieszona.
Maciej Ambroziewicz