Nowa regulacja ma na celu wdrożenie przepisów dyrektywy Rady nr 2010/32/UE z dnia 10 maja 2010 r. w sprawie wykonania umowy ramowej dotyczącej zapobiegania zranieniom ostrymi narzędziami w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej zawartej między HOSPEEM [Europejskim Stowarzyszeniem Pracodawców Szpitalnictwa i Opieki Zdrowotnej], a EPSU [Europejską Federacją Związków Zawodowych Służb Publicznych] (Dz. Urz. UE L 134 z 1.06.2010, str. 66).
Praca w służbie zdrowia niesie ze sobą różnorodne zagrożenia dla wykonującego ją personelu medycznego. Należą do nich m.in. zagrożenia związane z promieniowaniem jonizującym, polem elektromagnetycznym, substancjami (lub ich mieszaninami) chemicznymi (w tym o działaniu rakotwórczym i mutagennym), nadmiernym wysiłkiem fizycznym, stresem, agresją pacjentów, a także związane z oddziaływaniem czynników biologicznych. Do niebezpiecznych należy zaliczyć zwłaszcza pracę związaną z udzielaniem świadczeń zdrowotnych przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek pacjenta przy użyciu ostrych narzędzi (igieł, skalpeli itp.), gdyż to właśnie w jej trakcie powstaje największe niebezpieczeństwo zranienia się przez pracownika wykonującego taki zabieg. Szczególnym zagrożeniem jest wówczas nie tyle samo zranienie, ile możliwość wirusowego zakażenia pracownika w rezultacie kontaktu z krwią pacjenta, co nierzadko prowadzi do choroby zawodowej.
Dotychczas w polskim systemie prawnym brakowało szczegółowych regulacji związanych z tego typu zagrożeniami. Owszem, istnieją pewne przepisy nakładające na pracodawców obowiązki związane z ochroną pracowników przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi (np. art. 2221 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm. a także wydane na jego podstawie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.), jednak zawarte w nich regulacje nie są szczegółowe i skoncentrowane na personelu medycznym.
Pomimo tego, że zranienie się przez pracownika medycznego ostrym narzędziem w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych spełnia wszystkie przesłanki definicji wypadku przy pracy zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.), w praktyce bardzo rzadko zdarza się, aby w ten właśnie sposób kwalifikowano to zdarzenie. Przypadki takie, potocznie zwane „zakłuciami” (najczęściej dochodzi do nich podczas iniekcji lub pobierania krwi), są przeważnie bagatelizowane, a działania podejmuje się dopiero wtedy, gdy jest już za późno (u poszkodowanego pojawiają się objawy chorobowe). Jak podają autorzy projektu rozporządzenia, w Polsce liczba zranień personelu medycznego ostrymi narzędziami sięga 37 tysięcy w skali roku.
Występowaniu zakłuć lub zranień sprzyjają w szczególności trudne warunki techniczne wykonywanego zabiegu, takie jak pośpiech (np. w trakcie prowadzonej reanimacji), niewłaściwe zachowanie pacjenta (silny niepokój psychoruchowy niezależnie od przyczyny lub brak współpracy chorego podczas zabiegu, np. u dzieci), wykonywanie zabiegu w niekorzystnych warunkach i przy niedostatecznym oświetleniu. Znaczny wpływ na ryzyko ekspozycji zawodowej mają ponadto umiejętności pracownika, poziom jego zmęczenia, a także rutyna. Nierzadko wina leży po stronie współpracowników, którzy postępują niezgodnie z procedurami – pozostawiają niezabezpieczone „brudne” narzędzia w miejscach do tego nieprzeznaczonych lub wrzucają zużyte igły bezpośrednio do worków na odpady, zamiast do odpowiednich pojemników.
Wchodzące w życie rozporządzenia określi warunki bhp przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w podmiotach wykonujących działalność leczniczą. Zgodnie z jego założeniami, przepisy mają dotyczyć wszystkich osób pracujących pod kierownictwem lub nadzorem pracodawców w sektorze opieki zdrowotnej, czyli osób będących pracownikami w rozumieniu przepisów prawa pracy, ale również wymienionych w art. 304 § 1 i 2 k.p., tj. zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej, stażystów, praktykantów, uczniów i słuchaczy szkół, studentów uczelni medycznych oraz wolontariuszy – uczestniczących w udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Nie obejmą natomiast osób wykonujących zawód medyczny w formie praktyki zawodowej (lekarskiej, pielęgniarskiej, położniczej), chyba że wykonują zawód medyczny w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, pod nadzorem pracodawcy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (np. w formie kontraktu).
Przepisy znajdą zastosowanie do zapobiegania zranieniom spowodowanym narzędziami służącymi do cięcia, kłucia i mogącymi spowodować zranienie lub zakażenie biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, będącymi wyrobami medycznymi w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679 z późn. zm.).
W związku z wejściem w życie nowych przepisów na pracodawców zostaną nałożone nowe obowiązki mające na celu zwiększenie ochrony personelu. Dotyczyć będą one w szczególności:
 stosowania, na warunkach określonych w rozporządzeniu, wszelkich dostępnych środków eliminujących lub ograniczających stopień narażenia na zranienie ostrymi narzędziami,
 dokonywania oceny ryzyka narażenia na zranienie ostrym narzędziem, z uwzględnieniem w szczególności rodzaju, stopnia oraz czasu trwania możliwego narażenia, środowiska i warunków pracy, poziomu kwalifikacji personelu, czynników psychospołecznych oraz innych czynników związanych ze środowiskiem pracy,
 opracowania, wdrożenia i stałego aktualizowania procedur bezpiecznego postępowania z ostrymi narzędziami, w tym będącymi odpadami medycznymi (w szczególności zakazując ponownego zakładania osłonek na ostre narzędzia),
 organizowania miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie narażenia,
 zapewnienia warunków bezpiecznego zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów medycznych, z zastosowaniem łatwo dostępnych, bezpiecznych i oznakowanych pojemników, w miarę możliwości położonych w pobliżu miejsc używania lub przechowywania ostrych narzędzi,
 systematycznego szkolenia pracowników w zakresie dotyczącym zranień ostrymi narzędziami,
 zapewnienia środków ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu narażenia,
 zapewnienia stałego dostępu do informacji o zasadach używania ostrych narzędzi, w tym instrukcji sporządzonych w formie pisemnej, a także o obowiązujących przepisach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami,
 informowaniu o ryzykach związanych z używaniem ostrych narzędzi,
 promowania dobrych praktyk zapobiegania zranieniom ostrymi narzędziami, w szczególności opracowywania we współpracy z przedstawicielami pracowników materiałów informacyjnych dotyczących tych praktyk.
Ponadto, po każdym wystąpieniu ekspozycji zawodowej związanej ze zranieniem ostrym narzędziem, pracodawca będzie obowiązany analizować, czy procedura bezpiecznego postępowania z ostrymi narzędziami nie powinna być zmodyfikowana lub informować pracowników o nowych ryzykach związanych z używaniem ostrego narzędzia. Pracodawcy będą również zobligowani do założenia i prowadzenia wykazu (ewidencji) zranień (zakłuć) ostrymi narzędziami (niezależnie od postępowania w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy). Wykaz ten ma być prowadzony w oparciu o szczegółowe informacje przekazane przez poszkodowanego pracownika oraz o ustalenia osoby (lub zespołu) wyznaczonej przez pracodawcę do ustalenia przyczyn i okoliczności zranienia.
Mimo że autorzy projektu rozporządzenia nie przewidzieli szczególnych sankcji karnych za niewykonanie postanowień zawartych w nowych przepisach, nie oznacza to, że pracodawcy będą mogli bezkarnie ignorować jego postanowienia. Zastosowanie znajdzie tu art. 283 § 1 k.p., który stanowi, że kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
Pozostaje mieć zatem nadzieję, że wejście w życie nowego przepisu skutecznie przyczyni się do zmniejszenia ekspozycji zawodowych związanych z zakłuciem (skaleczeniem) ostrymi narzędziami, a także eliminacji stosowania zagrażającego zranieniem ostrego sprzętu medycznego i zastąpienia go bezpiecznymi wyrobami medycznymi.