Pytanie pochodzi z publikacji Serwisu BHP.

Przepis § 105 ust. 1 r.b.h.p. wskazuje obowiązek po stronie pracodawcy w zakresie zapewnienia pracownikom dostępu do pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.
Jednym z takich pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, które powinno być zapewnione w zakładzie pracy jest palarnia.
W załączniku nr 3 oraz w dziale V rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p., wymienione zostały rodzaje pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych.
Ustawodawca w § 3 ust. 2 załącznika nr 3 do r.b.h.p. nakazuje pracodawcy zatrudniającemu do dwudziestu pracowników zapewnienie, co najmniej ustępów i umywalek, a także warunków do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków.
Ponieważ w przepisie tym nie wskazano pomieszczenia palarni, można przyjąć, że takie pomieszczenie ma obowiązek zapewnić pracodawca w momencie zatrudnienia co najmniej 20 pracowników.
Wymaganie to potwierdził wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 marca 2006 r. stwierdzający "Palarnia musi znaleźć się w każdym budynku, w którym pracuje ponad 20 osób, niezależnie od tego, ile z nich pali papierosy. Z przepisów wynika obowiązek tworzenia palarni" (II SA/Wa 1881/05).
Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 stycznia 2003 r. (II SA/Łd 1887/99) uznał, że wprowadzenie całkowitego zakazu palenia tytoniu jest dyskryminacją palących pracowników. Palacze powinni mieć specjalnie wyznaczone miejsca, w których mogą palić bez szkodzenia niepalącym współpracownikom.
Kolejnym orzeczeniem korzystnym dla osób palących w zakładzie pracy jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, który stwierdził w sentencji swojego wyroku z dnia 4 kwietnia 2007 r. (I OSK 892/2006), iż firmy zatrudniające minimum dwadzieścia osób muszą urządzić im palarnie - nie ma przy tym znaczenia, czy którykolwiek z pracowników pali papierosy. Co więcej, niedopełnienie powyższego obowiązku może spowodować dla pracodawcy bardzo poważne konsekwencje w postaci grzywny w wysokości nawet 30.000 zł.
Wprowadzenie zakazu palenia tytoniu na terenie zakładu pracy jest niezgodne z konstytucyjnie gwarantowanym każdemu obywatelowi prawem do decydowania o swoim życiu osobistym (Art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) oraz konstytucyjnym zakazem zmuszania obywatela do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje (art. 31 ust. 2 Konstytucji RP).
Z drugiej strony, prawa osób niepalących w zakładzie pracy są chronione poprzez art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55 z późn. zm.) - dalej u.o.z.t., który zabrania palenia wyrobów tytoniowych poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami w zakładach opieki zdrowotnej, w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych oraz w pomieszczeniach zamkniętych zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej.
Ten zakaz używania tytoniu poza specjalnymi palarniami uzupełniony został przepisami działu V r.b.h.p., gdzie wymienione zostały rodzaje pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych. Wedle § 111 ust. 1 r.b.h.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana. Zwolnieni z tego generalnego obowiązku są tylko pracodawcy zatrudniający do 20 pracowników (mogą oni poprzestać na zapewnieniu ustępów i umywalek, a także warunków do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków).
W rozdziale 7 załącznika nr 3 do r.b.h.p. wskazano wymagania stawiane pomieszczeniom palarni na terenie zakładu pracy.
Najważniejsze wymogi, jakie musi spełniać palarnia:
- musi być odrębnym pomieszczeniem;
- pomieszczenie, w którym będzie się znajdować, powinno być ogrzewane, oświetlone i wentylowane;
- jej wysokość nie powinna być mniejsza niż 2,5 m (dopuszcza się wysokość 2,2 m w razie usytuowana jej w suterenie, piwnicy lub na poddaszu);
- musi być usytuowana w taki sposób, aby nie narażać osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego;
- musi zawierać odpowiednią liczbę popielniczek;
- powinno w niej przypadać co najmniej po 1 m[2] powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany korzystającego z palarni;
- powierzchnia palarni nie może być jednak mniejsza niż 4 m[2],
- należy zapewnić przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny, powinna być dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych - jeśli takie osoby z niej korzystają.
Przepisy nie precyzują lokalizacji pomieszczenia palarni (np. odległości od stanowisk pracy), zastrzegają jedynie, że powinny być usytuowane w sposób nie narażający osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego. Dlatego -pracodawca może, zupełnie swobodnie, urządzić palarnię w odległym miejscu na zakładzie pracy, mając nadzieje, iż droga do przebycia zniechęci palących pracowników do korzystania z palarni.
Jeśli pracodawca nie dopełni obowiązku zapewnienia palarni na terenie zakładu pracy obowiązku, może zostać ukarany grzywną w wysokości od 1000 do 30.000 zł. Kara może być nałożona na skutek kontroli wykonanej przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy.
W zakładzie pracy, o którym mowa w pytaniu, są zapewnione pomieszczenia palarni w bliskiej odległości od pomieszczeń biurowych. Są to wydzielone pomieszczenia z oknami. Skoro dym tytoniowy przedostaje się poza pomieszczenia palarni, można domniemywać, że w tych pomieszczeniach nie zapewniono przynajmniej dziesięciokrotnej wymiany powietrza w ciągu godziny albo drzwi do pomieszczeń palarni nie są zamykane przez użytkowników w sposób zapewniający odpowiednie oddzielenie pomieszczeń palarni od pozostałych pomieszczeń, gdzie świadczona jest przez pracowników praca.
Pracodawca, który nie zatrudnia pracowników palących, nie musi tworzyć palarni, świadczy samo przeznaczenie palarni, ale również przepisy § 40 i 41 r.b.h.p. Ponadto, jeśli pracodawca zatrudnia osoby palące tytoń, ale ze względu na organizację pracy (np. praca w terenie - poza siedzibą zakładu pracy) osoby te nie przebywają na terenie zakładu pracy - to w tym przypadku również nie ma obowiązku tworzenia palarni, bowiem zapewnione jest przestrzeganie art. 5 u.o.z.t. dotyczącego zakazu palenia w pomieszczeniach zakładu pracy oraz zgodność z przepisem § 41 r.b.h.p. (brak pracowników, którzy korzystaliby z palarni na terenie zakładu pracy).

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.